Allereerst een compliment aan de ambtelijke organisatie over de wijze waarop de programmabegroting is samengesteld. Dank aan de technische commissie voor de gelegenheid van het stellen van vragen en de geduldige uitleg van de antwoorden.

Voorzitter,

We bevinden ons in een tijd die gekenmerkt wordt door steeds meer grote problemen. Deze problemen verdelen de samenleving steeds verder en vragen om eerlijke en duurzame oplossingen. Een deel van de problemen zoals woningnood, de klimaatverandering, toenemende armoede en verdeeldheid bestaat al langer maar blijft maar doorsudderen als gevolg van de onduidelijke politieke keuzes en het gebrek aan politiek lef en initiatief van onze regering. Onopgeloste problemen zorgen voor nieuwe problemen.
Maar hoe waar ook, voorzitter, hiervoor zijn we vandaag niet bij elkaar. De Wijchenaren willen antwoorden en evenwichtige betaalbare oplossingen waar de gehele Wijchense samenleving mee verder kan.

Vandaag ligt de programmabegroting 2023 bij de raad. De begroting laat zien dat Wijchen er financieel goed voor staat. Het begrotingsresultaat wordt deels gebruikt voor het verder opbouwen van de reserves. Op zich niet onverstandig om ruime buffers aan te houden. De politieke vraag is hoe groot de reserves moeten zijn en waaraan je het dan uiteindelijk wil besteden. Vandaag ligt ter besluitvorming de incidentele reservering grote projecten van 2x 5 miljoen euro. GroenLinks ziet graag ruimere reserveringen voor het klimaatbestendig inrichten van de fysieke leefomgeving vanwege klimaatverandering zoals voor het bestrijden van hittestress, het opzetten van een noodfonds voor minima en een fonds voor het stimuleren van duurzame economie in Wijchen.

De gemeente Wijchen heeft ambitieuze bouwplannen. Volgens het Kompas 2035 wil Wijchen zelfs groeien naar 50.000 inwoners. GroenLinks onderschrijft de noodzaak om te bouwen maar heeft ook bedenkingen. Wat is de impact van een dergelijke verstedelijking op onze buitenruimte? Voor het groeien tot 50.000 inwoners zullen we alle vierkante kilometers tot aan de omliggende rondwegen moeten benutten en zelfs daarbuiten. Kunnen de bouwinitiatieven in de kernen en buitengebieden dan nog wel kleinschalig blijven? En wat is de impact van deze bouwplannen en bijkomende recreatie op ons landschap, op mens en dier, onze natuurgebieden en biodiversiteit en de agrarische activiteiten? Is 50.000 inwoners en verder vergroten van industrieparken een doel op zich? De buitenruimte is immers een belangrijke waarde voor de gemeente Wijchen. We zijn trots op onze kernen en de mooie, groene omgeving en alles wat daar in leeft. Laten we de vraag over aantallen woningen over een aantal jaren evalueren en de bouwplannen daarop aanpassen.

We moeten - volgens GroenLinks - slim én verstandig gaan bouwen. We gaan gebruik maken van diverse flexibele woonoplossingen die relatief snel en goedkoop opgeleverd kunnen worden en die zowel duurzaam als circulair zijn. Prettig en betaalbaar wonen moet voor iedereen op korte termijn beschikbaar komen voor starters, thuislozen, jongeren, huurders met een zorgbehoefte: mensen die snel een woning nodig hebben. We roepen het college via de motie flexwoningen op om onderzoek te doen voor de mogelijkheden van flexibele woonoplossingen en naar locaties waar deze kunnen worden neergezet.

GroenLinks is blij dat de gemeente in haar programma kiest voor meer natuur en biodiversiteit. Biodiversiteit wordt benaderd als een integraal duurzaamheidsthema.
We pleiten ervoor om - middels een amendement - al komend kalenderjaar te beginnen met het inzetten van de instrumenten van het programma. Deze instrumenten geven niet inzicht en informatie over de biodiversiteit en de soortenrijkdom die belangrijk zijn bij het opzetten van projecten over het beschermen en bevorderen van natuur en biodiversiteit én bij het plannen en het uitvoeren van projecten voor ruimtelijke ontwikkeling zoals duurzame en (natuurinclusieve) bouwplannen. Zorgvuldig onderzoek kan ongewenste vertraging van bouwplannen voorkomen. Hiervoor staat in de begroting 2023 financiële dekking. Aan de slag zou ik zeggen en investeer in voldoende eigen deskundigheid op dit gebied.

Verder vragen we met een motie aandacht voor sociaal ondernemerschap. Ondernemers die hun maatschappelijke missie voorop stellen, zoals Vraag en aanbod, Kringloopwinkel Cirkel, Brownies en Downies. Ondernemers die wel een verdienmodel hebben, maar een groot deel van de opbrengsten herinvesteren in een maatschappelijk doel, zoals re-integratie van mensen met een afstand tot de arbeidsmarkt, duurzaamheid, scholing en nieuwe initiatieven in de zorg om enkele voorbeelden te noemen. Burgers maken veel gebruik van dergelijke ondernemingen. Sociaal ondernemerschap verbindt mensen en kan medewerkers een waardevolle invulling van hun leven geven. GroenLinks vraagt het college te onderzoeken hoe sociaal ondernemerschap kan worden gestimuleerd en ondersteund, en hoe sociaal ondernemerschap nog beter kan worden betrokken bij de maatschappelijke vraagstukken in Wijchen.

Een ander onderwerp wat eenieder erg aan het hart gaat is de klimaatverandering. ‘We slaapwandelen nog steeds naar de afgrond’, zoals Greta Thunberg het recent heel beeldend verwoordde. Het bewustzijn onder de Wijchenaren om hun huizen te verduurzamen en minder energie te gebruiken is groot en groeiende. In onze wijken en kernen hebben steeds meer daken zonnepanelen, worden isolatiemaatregelen getroffen en gaat de verwarming een graadje lager. Wat de klimaatadaptatie betreft, gebeuren er al goede dingen bij huiseigenaren en met de huizen van woningcoöperaties. Maar hoe zit dat met huurwoningen die in particulier bezit zijn? We krijgen regelmatig vragen van huurders over verduurzaming van hun particuliere huurwoningen. Ze willen bijvoorbeeld zonnepanelen en muurisolatie, maar krijgen daarvoor de eigenaar van het pand niet mee. Daarom dienen we een motie in waarin we de gemeente vragen, te onderzoeken hoe huurders en verhuurders kunnen worden gestimuleerd tot verduurzaming en hen te wijzen op de mogelijkheden van subsidies.

Voorzitter, tenslotte:
We horen vaak dat de komst van GroenLinks in de Wijchense raad ertoe geleid heeft dat verduurzaming en energietransitie ook bij de andere partijen meer tussen de oren zit. Dat er nu een andere dynamiek binnen de huidige raad is ontstaan. Gelukkig kan een kleine partij dus niet alleen direct, maar ook indirect impact hebben. Dat is een mooi begin en daar gaan we vooral mee verder!